ZAKRES WYMAGANEJ WIEDZY, OCZEKIWANYCH UMIEJĘTNOŚCI i WYKAZ POMOCNEJ LITERATURY NA POSZCZEGÓLNYCH ETAPACH OLIMPIADY JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO
dla uczniów szkół ponadpodstawowych, III etapu edukacyjnego
w roku szkolnym 2023/2024
Materiał leksykalny:
- obowiązuje na stopniu I (szkolnym), stopniu II (okręgowym), stopniu III (centralnym)
1) człowiek (np. dane personalne, okresy życia, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, rzeczy osobiste, uczucia i emocje, umiejętności i zainteresowania, społeczny i osobisty system wartości, autorytety, problemy etyczne);
2) miejsce zamieszkania (np. dom i jego okolica, pomieszczenia i wyposażenie domu, prace domowe, wynajmowanie, kupno i sprzedaż mieszkania, przeprowadzka, architektura);
3) edukacja (np. szkoła i jej pomieszczenia, przedmioty nauczania, uczenie się – w tym uczenie się przez całe życie, przybory szkolne, oceny szkolne, życie szkoły, zajęcia pozalekcyjne, system oświaty);
4) praca (np. zawody i związane z nimi czynności i obowiązki, miejsce pracy, praca dorywcza, kariera zawodowa, rynek pracy, warunki pracy i zatrudnienia);
5) życie prywatne (np. okresy życia, członkowie rodziny, znajomi i przyjaciele, czynności życia codziennego, określanie czasu, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy);
6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowywanie, nawyki żywieniowe – w tym diety, lokale gastronomiczne);
7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary i ich cechy, sprzedawanie i kupowanie, finanse, promocja i reklama, korzystanie z usług – w tym usług bankowych i ubezpieczeniowych, reklamacja);
8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu i korzystanie z nich, orientacja w terenie, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie, awarie i wypadki w podróży, ruch uliczny, bezpieczeństwo w podróży);
9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, tradycje i zwyczaje, media);
10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, obiekty sportowe, imprezy sportowe, uprawianie sportu, pozytywne i negatywne skutki uprawiania sportu, problemy współczesnego sportu, sporty ekstremalne);
11) zdrowie (np. tryb życia, samopoczucie, choroby – w tym choroby cywilizacyjne, ich objawy i leczenie, niepełnosprawność, uzależnienia, system ochrony zdrowia);
12) nauka i technika (np. ludzie nauki, odkrycia naukowe, wynalazki, korzystanie z urządzeń technicznych i technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz szanse i zagrożenia z tym związane, korzyści i zagrożenia wynikające z postępu naukowo- technicznego, współczesne środki przekazu i przetwarzania informacji);
13) świat przyrody (np. pogoda, pory roku, klimat, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego, katastrofy ekologiczne, klęski żywiołowe, przestrzeń kosmiczna);
14) państwo i społeczeństwo (np. struktura państwa, wydarzenia i zjawiska społeczne, organizacje społeczne i międzynarodowe, podstawowe zagadnienia związane z polityką i gospodarką, problemy współczesnego świata, prawa człowieka, przestępczość, konflikty wewnętrzne i międzynarodowe).
Materiał gramatyczny:
- obowiązuje na stopniu I (szkolnym), stopniu II (okręgowym), stopniu III (centralnym)
Uwaga!: Uczestników obowiązuje znajomość zarówno form jak i zasad użycia podanych w zakresie zagadnień gramatycznych
1) rodzajnik określony, nieokreślony i nijaki;
2) liczebniki główne i porządkowe;
3) rzeczownik i przymiotnik;
4) stopniowanie przymiotników i przysłówków oraz konstrukcje porównawcze;
5) zaimki osobowe, zwrotne, dzierżawcze, wskazujące, względne, pytajne, wykrzyknikowe i nieokreślone, ilościowy;
6) zaimki osobowe w celowniku i bierniku (complementoindirecto, complementodirecto);
7) przyimki i wyrażenia przyimkowe;
8) przysłówki częstotliwości, stopnia, miejsca, sposobu, czasu przeszłego i wyrażenia przysłówkowe;
9) spójniki współrzędne i podrzędne;
10) imiesłów czynny (gerundio) i bierny (participio);
11) bezokolicznik;
12) tryb oznajmujący (indicativo):presente, pretérito perfecto, pretérito indefinido, pretérito imperfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro imperfecto, futuro perfecto;
13) tryb łączący (subjuntivo):presente, pretérito perfecto, pretérito imperfecto, pretérito pluscuamperfecto;
14) tryb rozkazujący (imperativo);
15) tryb przypuszczający (condicional simple y compuesto);
16) peryfrazy werbalne (perífrasis verbales);
17) czasowniki wyrażające zmianę (verbos de cambio) np. volverse, hacerse i inne;
18) zdania oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe;
19) zdania wyrażające życzenie (desiderativas), prawdopodobieństwo, przypuszczenie (dubitativas);
20) zdania bezosobowe z se;
21) zdania współrzędnie i podrzędnie złożone podmiotowe i dopełnieniowe (sustantivas), przydawkowe (oraciones de relativo), okolicznikowe: czasu (temporales), warunkowe (condicionales), przyczyny (causales), celu (finales), skutku (consecutivas), przyzwolenia (concesivas);
22) czasowniki SER, ESTAR i HABER;
23) strona bierna;
24) mowa zależna i zgodność czasów w trybie indicativoy subjuntivo;
25) łączniki spójności tekstu (conectores del discurso).
Przykładowe funkcje komunikacyjne:
1) przedstawianie siebie i innych osób;
2) nawiązywanie kontaktów towarzyskich: rozpoczynanie, prowadzenie i kończenie rozmowy; podtrzymywanie rozmowy w przypadku trudności w jej przebiegu: np. proszenie o wyjaśnienie, powtórzenie, sprecyzowanie, upewnianie się, że rozmówca zrozumiał wypowiedź;
3) uzyskiwanie i przekazywanie informacji i wyjaśnień;
4) wyrażanie swoich opinii i uzasadnienie ich, pytanie o opinie, zgadzanie się lub niezgadzanie się z opiniami innych osób, komentowanie wypowiedzi uczestników dyskusji, wyrażanie wątpliwości;
5) wyrażanie i uzasadnianie swoich upodobań, preferencji, intencji i pragnień, pytanie
o upodobania, preferencje, intencje i pragnienia innych osób;
6) składanie życzeń i gratulacji, odpowiadanie na życzenia i gratulacje;
7) zapraszanie i odpowiadanie na zaproszenie;
8) proponowanie, przyjmowanie i odrzucanie propozycji, zachęcanie, prowadzenie negocjacji;
9) proszenie o radę i udzielanie rady;
10) pytanie o pozwolenie, udzielanie i odmawianie pozwolenia;
11) ostrzeganie, nakazywanie, zakazywanie, instruowanie;
12) wyrażanie prośby oraz zgody lub odmawianie spełnienia prośby;
13) wyrażanie uczuć i emocji: np. radości, smutku, niezadowolenia, złości, zdziwienia, nadziei, obawy, współczucia;
14) stosowanie zwrotów i form grzecznościowych;
15) dostosowanie stylu wypowiedzi do sytuacji;
16) rozważanie sytuacji hipotetycznych;
17) wyrażanie pewności, przypuszczenia, wątpliwości dotyczące zdarzeń z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
Wiedza o kulturze, geografii i historii Hiszpanii:
- obowiązuje na stopniu II (okręgowym: cześć pisemna i ustna), stopniu III (centralnym: część ustna)
1) Geografia: podział administracyjny Hiszpanii, pasma górskie, najważniejsze rzeki, wody oblewające, wybrzeże, klimat, fauna i flora, parki narodowe (Picos de Europa, Teide);
2) Ustrój polityczny Hiszpanii: podział władzy, aktualne partie polityczne, flaga Hiszpanii, rodzina królewska;
3) Atrakcje turystyczne: Toledo, Bilbao, San Sebastián, Camino de Santiago;
4) Święta w Hiszpanii: Boże Narodzenie, San Fermín w Pampelunie, Festival de la Sidra Natural w Gijón, Karnawał w Kadyksie i Karnawał w Santa Cruz de Tenerife (Wyspy Kanaryjskie);
5) Kuchnia hiszpańska: paella, pintxos vascos, cocido madrileño, callos madrileños, bacalao al pil pil, empanada gallega;
6) Sztuka Hiszpanii: katedry gotyckie w Hiszpanii (Toledo, León, Burgos, Sevilla); malarstwo (Francisco José de Goya y Lucientes, Joaquín Sorolla);
7) Rzymski podbój Hiszpanii: przyczyny, przebieg, skutki; dziedzictwo kulturowe Rzymian na Półwyspie Iberyjskim.
8) Hiszpania czasów Karola III: polityka zewnętrzna: wojna siedmioletnia, wojna angielsko-hiszpańska(1779-1783) i wewnętrzna: reformy, wypędzenie jezuitów, rozbudowa Madrytu.
9) Dyktatura generała Francisco Franco: przyczyny, przebieg, skutki, transformacja ustrojowa w Hiszpanii (la transiciónespañola), okres rządów króla Jana Karola I (Juan Carlos I) i jego abdykacja, czasy Filipa VI (Felipe VI).
Wiedza o kulturze, historii, geografii Argentyny:
- obowiązuje na stopniu II (okręgowym: cześć pisemna i ustna), stopniu III (centralnym: część ustna)
1) Geografia: podział administracyjny Argentyny, pasma górskie, najważniejsze rzeki, wody oblewające, wybrzeże, klimat, fauna i flora;
2) Ustrój polityczny Argentyny: podział władzy, główne partie polityczne, flaga Argentyny, symbole narodowe;
3) Atrakcje turystyczne: Buenos Aires, dawne misje jezuickie: San Ignacio Miní, Santa Maria Mayor, Santa Ana i Nuestra Señora de Loreto, El Chaltén- Narodowa Stolica Trekkingu;
4) Cuda przyrody: Półwysep Valdés, Półwysep Punta Tombo, mokradła Esteros del Iberá, parki narodowe: Parque Nacional Los Glaciares, Parque Nacional Iguazú, Parque Nacional Tierra del Fuego;
5) Święta w Argentynie: Carnaval de Gualeguaychú, Festival y Mundial de Tango, Día de la Virgen de Luján;
6) Kuchnia argentyńska: asado, choripán, lokro, empanadas, pizza argentina, medialunas, alfajores, dulce de leche, yerba mate;
7) Sztuka Argentyny: malarstwo naskalne: Cueva de las Manos, malarstwo XIX wieku: Reinaldo Giudici, Ernésto de la Cárcova, Benito Quinquela Martín (La Boca w Buenos Aires);
8) Słynne postacie Argentyny:Lionel Messi, Jorge Bergolio, MáximaZorreguieta, Diego Maradona;
9) Działalność misji jezuickich w Argentynie (Brazylii i Paragwaju); traktat madrycki w 1750 roku, wybuch tzw. wojny Guaraní: przyczyny, przebieg i skutki.
10) Hiszpańsko -amerykańskie wojny o niepodległość i powstanie Argentyny: przyczyny, przebieg, konsekwencje, sylwetka i rola generała Josego de San Martín;
11) Argentyna w okresie rządów Juana Domingo Perona, peronizm, przebieg i skutki peronistowskiego modelu rzadów, rola Ewy Perón.
12) Relacje polsko-argentyńskie: Witold Gombrowicz (okres argentyński).
Literatura hiszpańska (jedna lektura do wyboru):
- obowiązuje na stopniu III (centralnym: część ustna)
- Mendoza, E. (2001). Sin noticias de Gurb. Barcelona: SEIX BARRAL.
wyd. polskie: Mendoza, E. (2012). Brak wiadomości od Gurba. Kraków: Znak Literanova. - Anónimo (2005). Lazarillo de Tormes. Madrid: Edicioón de Francisco Rico CATEDRA. Letras Hispánicas.
wyd. polskie: Anonim (2023).Żywot Łazika z Tormesu. Warszawa: Wydawnictwo PIW.
Literatura argentyńska (jedna lektura do wyboru):
- obowiązuje na stopniu III (centralnym: część ustna)
- Cortázar,J. (2008). Rayuela. Madrid: Ediciones Cátedra.
wyd. polskie: Cortázar, J. (2020). Gra w klasy. Warszawa: Muza. - Borges, J.L . (2003).El Aleph. Madrid: Alianza Editorial.
wyd. polskie: Borges J.L. (2020). Alef. Warszawa: Wydawnictwo PIW
Zagadnienia w języku hiszpańskim na część ustną dla II i III stopnia wraz z przykładowymi pytaniami zostaną zamieszczone nawww.ojh.wsjo.plpo I stopniu Olimpiady.
Bibliografia
Leksyka i Gramatyka
Podręczniki dopuszczone do użytku szkolnego w szkołach ponadpodstawowych.
Bellver Roses, V, San Andrés Monjas, M.C. (2010). ¡Viva el vocabulario! B1/B2. Pinto: enClave.
Castro, F. (2006). Uso de la gramática española (elemental, intermedio, avanzado). Madrid: Edelsa.
Castro Viúdez, V, Díaz Ballesteros, P. (2006). Aprende Gramática y vocabulario 1,2,3,4. Madrid: SGEL.
Cerrolaza Gili, P. (2005). Diccionario práctico de gramática. Madrid: Edelsa.
Encinar, A. (2003). Uso interactivo del vocabulario. Madrid: Edelsa.
Granger, C, Plumb, J. (1997). La gramática da juego. Madrid: Heinemann.
Hernández Mercedes, M.P. (2006). Para practicar el Indicativo y el Subjuntivo. Madrid: Edelsa.
Prada, M, Salazar, D., Molero, C.M. (2012). Uso interactivo del vocabulario y sus combinaciones más frecuentes. Madrid: Edelsa.
Pinilla R., Acquaroni R. (2002). ¡Bien dicho! Ejercicios de expresión oral. Madrid: SGEL.
RAE. (2021). Diccionario de la Lengua Española. Madrid: Espasa Calpe.
RAE. (2009). Nueva gramática de la lengua española, Madrid: Espasa Calpe.
Sandor. L. (2004). Tiempo para practicar los pasados. Madrid: Edelsa.
Wiedza o kulturze, geografii i historii Hiszpanii
Caridi, G. (2014). Carlos III. Madrid: La Esfera de Los Libros.
García de Cortázar F., González Vesga J. (2000). Breve historia de España. Madrid: Alianza Editorial.
Klonowski, M.M. (2015). Juan Carlos de Borbón y Borbón i jego rola w transformacji ustrojowej w Hiszpanii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Miłkowski T., Mackiewicz P. (2009). Historia Hiszpanii. Warszawa: Ossolineum. Mularska-Andziak L. (1994). Franco. Warszawa: Puls.
Preston, P. (2015). Franco:Caudillo de España. Barcelona: Debate.
Quesada S. (2005). Historia del Arte de España e Hispanoamérica. Madrid: EDELSA.
Tamames R., Quesada S. (2001). Imágenes de España. Panorama de la formación de España y de las culturas hispánicas. Madrid: Edelsa.
Valdeón Baruque J. et al. (2004). Historia Hiszpanii. Kraków: Universitas.
Abrantes R. et al. (2006). Arte español para extranjeros. Donosti: Nerea
Cortes M. M. (2003). Guía de usos y costumbres. Madrid: Edelsa.
Fusi, J. P. (1999). Un siglo de España: La cultura. Madrid: Pons.
Quesada S. (2002). Curso de civilización española. Madrid: SGEL.
Ribas Casasayas A. (2005). Descubrir España y América Latina. Génova: CIDEB.
VV.AA. (2003). Ventana a la Civilización: cultura y tiempo libre. Milán: La Spiga Modern Languages.
VV.AA. (2005). Ventana a la Civilización: tradiciones, fiestas. Milán: Las Spiga Modern Languages.
Wiedza o kulturze, geografii i historii Argentyny
Albiston, I. i inni (2018). Argentina. Hong Kong: Lonley Planet.
Galeano E. (2022). Otwarte żyły Ameryki Łacińskiej. Warszawa: Wydawnictwo Filtry.(Galeano E. (2004). Las venas abiertas de América Latina. México: Siglo XXI Editores, S.A. de C.V.)
Lisińska, M. (2022). Kraj Srebrnej Rzeki. Argentyna od spotkania światów do czasów współczesnych. Kraków: Universitas.
Olszycki M. (2020). Świat kolonialny Ameryki Łacińskiej. Sztuka, Bóg, społeczeństwo. Warszawa: PWN.
Reichert, R. (2021). Od Cortésa do Bolivara. Zarys dziejów wojskowych w hiszpańskiej Ameryce kolonialnej. Warszawa: PWN.
Chang-Rodríguez E. (2000). Latinoamérica: su civilización y su cultura. Boston: Heinle & Heinle
Quesada S. (2001). Imágenes de América Latina. Manual de historia y cultura latinoamericanas. Madrid: Edelsa.
Wodzicki, T. (2015), Argentyna. Gdynia: NOVAE RES.